Dezinseksiya va dezinfeksiya qilishning bir necha usullari mavjud bo‘lib, ularning har biri o‘ziga xos xususiyatlarga, afzalliklarga va qo‘llanish sohalariga ega. Ayniqsa, sovuq tuman, issiq tuman, kimyoviy preparatlar bilan nuqtali ishlov berish ko‘p qo‘llaniladi. Nafaqat ishlov berish tezligi va samaradorligi, balki yashovchilar uchun xavfsizlik ham to‘g‘ri tanlovga bog‘liq. Quyida ushbu usullar o‘rtasidagi asosiy farqlarni ko‘rib chiqamiz va ularning har biri qaysi vaziyatlarda eng yaxshi natija ko‘rsatishini aytib o‘tamiz.
Sovuq va issiq tumanni taqqoslash
Tuman hosil qilish usullari tobora ko‘proq qo‘llanilmoqda – ham suvaraklarni yo‘q qilishda, ham boshqa hasharotlarga qarshi kurashda. Ular ta’sir etuvchi moddaning mayda dispers bulut ko‘rinishida sochilishiga asoslangan bo‘lib, u asta-sekin butun xonani to‘ldiradi va sirtga cho‘kadi.
Sovuq va issiq tuman xususiyatlari:
- sovuq tuman yuqori bosimli generator tomonidan hosil qilinadi, qizdirilmaydi, zarrachalar mayda va havoga bir tekis tarqaladi;
- issiq tuman preparatni havoda uzoqroq saqlanadigan va borish qiyin bo‘lgan joylarga kirib boradigan quyuq bug‘ hosil bo‘lguncha qizdirish orqali hosil bo‘ladi;
- issiq tuman yuqori darajada zararlangan xonalar uchun mos keladi, chunki u zich bulut hosil qiladi;
- sovuq tuman hasharotlar soni o‘rtacha bo‘lgan xonadon va ofislar uchun universalroq va xavfsizroqdir.
Natijada ikkala usul ham samarali hisoblanadi, ammo tanlashda xonaning turi, zararlanish darajasi va ishlov berish maqsadini hisobga olish kerak. Masalan, qandalalarni tuman bilan yo‘qotish issiq usulda amalga oshirilgani ma’qul, ayniqsa hasharot yumshoq mebelga tarqalib bo‘lgan bo‘lsa.
Kimyoviy preparatlar bilan ishlov berish
Nuqtali yoki kontaktli dezinseksiya zararkunandalarga qarshi kurashning klassik usuli bo‘lib, bunda vosita to‘g‘ridan-to‘g‘ri yuzaga yoki mo‘ljallangan yashash joylariga surtiladi. Ko‘pincha bunday muolajalarni bajarish uchun Toshkentdagi xodimlarimiz insektitsid gellar, aerozollar, eritmalar va kukunlardan foydalanadilar.
Bunday usul, ayniqsa, ta’sir zonasini cheklash muhim bo‘lgan mahalliy infeksiyalar uchun qulaydir. Omborxonalardagi, rakovinalar ostidagi, plitalar yoki muzlatgichlar ortidagi suvaraklarni yo‘q qilish uchun bu eng samarali yechim bo‘lishi mumkin. Shuningdek, ko‘pincha shamollatish va sanitariya zonalarini tozalash uchun virusli aerozol yoki konsentratlardan foydalaniladi.
Biroq, usulning samaradorligi to‘g‘ridan-to‘g‘ri tanlangan preparatga, qo‘llashning to‘g‘riligiga va ta’sir qilish vaqtiga bog‘liq. Nuqtaliligiga qaramay, kuchli zararlanishda tuman yordamida suvaraklarga qarshi kompleks ishlov berish kerak bo‘lishi mumkin.
Turli sohalarda qo‘llanilishi
Tavsiflangan usullarning har biri maqsadga ko‘ra dolzarbdir. Masalan, bakteriyalarga qarshi dezinfeksiya yoki suvaraklarni tuman bilan yo‘qotish mutlaqo boshqa-boshqa zonalarda o‘tkaziladi.
U yoki bu usullar qo‘llaniladigan sohalar:
- mahalliy zararlangan kvartiralar va uylar (insektitsid gellar, aerozollar, kukunlar);
- omborlar, yerto‘lalar, angarlar (hasharotlarning ommaviy koloniyalariga qarshi issiq tuman);
- tibbiyot muassasalari va bolalar bog‘chalari (o‘tkir hidsiz virus va bakteriyalarga qarshi vosita);
- transport va jamoat binolari (xavfsiz preparatlar bilan sovuq tuman generatorlari);
- umumiy ovqatlanish korxonalari (yuzalarga aralash ishlov berish va dezinfeksiyalash).
Har bir holatda xavfsizlikni, ifloslanish turini, odamlar va hayvonlarning xonadan vaqtincha chiqib ketish imkoniyatini hisobga olish talab etiladi.
Optimal usulni qanday tanlash mumkin
Ishlov berish usulini tanlashda muammoning turini baholash muhim: yuzalarni dezinfeksiya qilish bir masala, borish qiyin bo‘lgan joylarda tuman bilan suvaraklarni yo‘q qilish boshqa masala. Yumshoq mebellar, gilamlar va shamollatiladigan xonalarda issiq tuman ayniqsa samarali ta’sir ko‘rsatib, barcha tirqishlarga kirib boradi. Shu bilan birga, minimal zararlangan kvartirada gel yoki aerozol yetarli bo‘lishi mumkin.
Bundan tashqari, allergik, bolalar va uy hayvonlarining mavjudligini hisobga olish kerak. Bunday holatlar uchun hidsiz va kam zaharli preparatlar tanlanadi. Ayniqsa, maktab, klinika, restoranlarda dezinfeksiya qilishda (tabiiyki – hech qanday zaharlar yo‘q) xavfsizlik birinchi o‘rinda turadi.